Ecosysteem aanpak

Om te komen tot een ecosysteem pps is het voor de (potentiële) partners van belang om een aantal stappen te doorlopen:

• Stap 1: Welk probleem ga je oplossen voor wie? Begin met een gezamenlijke visie over het waarom van de ecosysteem pps
• Stap 2: Hoe gaan we het probleem aanpakken en hoe ziet de oplossing eruit? Het antwoord op deze vragen resulteert in een bouwtekening/ontwerp van de ecosysteem pps
• Stap 3: Hoe zorgen we dat we uiteindelijk ook waarde weten te realiseren? Het gaat hierbij om het daadwerkelijk bouwen, aansturen en verduurzamen van de ecosysteem pps

Stap 1: Het waarom
Een kritische succesfactor voor een ecosysteem is een aansprekende en gedeelde visie dat dient als ijkpunt tijdens het bouwen en bestaan van het ecosysteem. Het uitgangspunt daarbij dient te zijn voor wie je het uiteindelijk doet en welk probleem je voor deze doelgroep(en)/klant(en) oplost. De doelgroep is het mkb, maar dé mkb-er bestaat niet. Onderzoek eerst wat het profiel is van de mkb'ers in jouw regio en wat hun behoeften zijn (pains en gains) met betrekking tot het maatschappelijk probleem dat je wilt aanpakken. Doe dit niet achter het bureau maar in gesprek met de doelgroepen die je wilt bereiken. De mkb'ers die al aangesloten zijn bij de pps'en zijn een goed startpunt maar zijn niet voldoende representatief. Het is juist belangrijk om te spreken met de mkb'ers die nog geen onderdeel zijn van de pps'en en te leren wat hen drijft (waarom weten, willen of kunnen ze nog niet). Wat houdt hen tegen? Hoe groot zijn deze doelgroepen en hoeveel nieuwe mkb'ers wil je uiteindelijk onderdeel hebben gemaakt van de ecosysteem pps? Je wil inzicht krijgen in de factoren die zorgen voor systeemfalen en transformatiefalen. Systeemfalen heeft betrekking op bepaalde actoren binnen het innovatiesysteem die afwezig zijn of noodzakelijke interacties tussen actoren die onderontwikkeld zijn. Transformatiefalen betekent dat bestaande innovatiesystemen het niet voor elkaar krijgen zichzelf opnieuw uit te vinden en een radicaal andere koers in te zetten.

Stap 2: De bouwtekening
Als eenmaal het waarom duidelijk is kan begonnen worden aan het ontwikkelen van het bouwplan van de ecosysteem pps. Op basis van de behoefteanalyse uit stap 1 bepaal je wat nodig is om de mkb'ers onderdeel te laten worden van de ecosysteem pps (m.a.w. wat zijn de waardeproposities van jouw ecosysteem pps). Je werkt een aantal oplossingsrichtingen in hoofdlijnen uit. Daarnaast breng je het stakeholderveld in kaart. Welke partijen zijn minimaal nodig om de visie van je ecosysteem pps te kunnen realiseren (ook wel minimum viable ecosysteem genoemd)? Wat zijn de gedeelde belangen, wat zijn de individuele belangen, wat zijn de mogelijke bijdragen aan het ecosysteem en gezamenlijke oplossingsrichtingen? De beoogde partners dienen in staat te zijn de gehele keten af te dekken. Een andere voorwaarde is dat de partners multisectoraal, multidisciplinair en multilevel werken mogelijk maken. Als het eenmaal duidelijk is welke partijen betrokken zullen zijn bij het bouwen van het ecosysteem, dien je tezamen te bepalen wie welke rol/taak op zich zal nemen en hoe de orkestratiefunctie ingevuld zal worden. Het realiseren van synergie gaat niet vanzelf en vraagt om sturing. De partijen zullen niet fuseren maar mogelijk dienen de partijen op bepaalde punten hun autonomie op te geven aan een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie om de overall doelen te kunnen verwezenlijken. Het gaat immers om een geïntegreerde oplossing voor het mkb en niet om alleen het bundelen van bestaande activiteiten van de partners (bv een gezamenlijk acquisitiekanaal richting mkb, of een pool van coaches, een gezamenlijke campus, etc.). Op welke punten wil je gezamenlijk naar buiten treden en wil je krachten bundelen om voldoende schaalgrootte te kunnen realiseren? Op welke punten mag elke partner zijn eigen keuzes maken en werkt een gezamenlijke aanpak alleen maar vertragend? Zorg er voor dat er toegevoegde waarde voor alle betrokken partijen is. Tot slot beschrijft de bouwtekening ook de onderliggende business modellen. Na zes jaar dient de ecosysteem pps verduurzaamd te zijn en zonder subsidies van het NGF verder te kunnen. Hoe ziet het financiële plaatje (cash- en in-kind) de komende jaren eruit?
Tip: om te zorgen dat je alle aspecten van een pps adresseert kun je de 16 elementen van het peer review framework als checklist gebruiken.

Stap 3: In actie komen
Het bouwen van een ecosysteem vraagt om een concreet actieplan waarin duidelijk omschreven wordt wie welke taken gaat uitvoeren en wanneer, wat de opbrengsten zijn en welke prestatie indicatoren gebruikt zullen om de voortgang te meten en te kunnen bijsturen. Het gaat om de meerwaarde die de partijen gezamenlijk wel en afzonderlijk niet kunnen realiseren. Modellen zoals Theory of Change helpen bij het definiëren welke interventies/activiteiten nodig zijn om de impactdoelstellingen te bereiken. Het helpt bij het operationaliseren van de visie en strategie. Het geeft ook inzicht in de onderliggende aannames. Het (niet) halen van doelen kan het gevolg zijn van het (niet) goed uitvoeren van de activiteiten maar het kan ook het resultaat zijn van veranderingen in de omgeving waardoor de aannames niet meer correct blijken te zijn en gekeken zal moeten worden naar een plan B.

Het bouwen van een ecosysteem is een iteratief proces van een reeks van experimenten/pilots. De uitkomsten en leerpunten van elke pilot legt de pijnpunten bloot in de samenwerking (bv weerstand bij de doelgroep en/of partners, informatiestromen die niet goed op elkaar aansluiten, cultuurverschillen). Op deze manier kan snel worden bijgestuurd en is de kans op succes groter (‘Think big, act small and learn/accelerate fast’).

Een ecosysteem pps doorloopt dezelfde fasen die beschreven zijn in het peer review framework. Over de tijd heen zullen nieuwe partners worden toegevoegd en zullen partners vervangen worden. Nieuwe doelgroepen zullen toegevoegd worden en nieuwe proposities zullen worden ontwikkeld. Je kunt het ecosysteem niet in een keer helemaal bedienen. Je begint met een eerste doelgroep/segment en ontwikkelt daar een specifiek aanbod voor. Vervolgens ga je een bowling alley bouwen, m.a.w. je gaat nieuwe doelgroepen en nieuw aanbod toevoegen. Het is belangrijk dat de eerste doelgroepen optreden als ambassadeurs richting de nieuwe doelgroepen; zo creëer je een hefboomeffect en lukt het om op te schalen.